Çek uygulamada sık kullanılan bir ödeme aracıdır. Ancak çekin tahsili için hamilin çeki ibraz etmesi gerekir. Bu sebeple, çek ibraz süreleri büyük önem taşır.
Bazı durumlarda çekin ibrazı mümkün değildir. Böyle hallerde kişinin çekin zayii hükümlerine başvurması gerekecektir. Bu konuda şu yazımızı da okuyabilirsiniz.
Peki çeki hangi sürelerde ibraz etmek gerekir? Bu yazıda bundan bahsedelim.
Vepara web sitesinden edindiğimiz bir çek örneği
Çekin İbraz Süreleri Nelerdir?
Çekte vade bulunmaz, görüldüğünde ödeme olur. Buna rağmen çeke vade yazmak onu geçersiz kılmaz. Sadece vade kaydı yok hükmündedir.
Bundan dolayı çeki ibraz etmek için vadesini beklemek gerekmez. Çek ibraz sürelerine uymak suretiyle alacağı tahsil etmek mümkündür.
- Çekin ödemesinin düzenleme yerinde olması halinde bankaya ibraz için düzenleme gününden itibaren 10 günlük süremiz olur.
- Çekin ödemesinin düzenleme yerinden başka bir yerde olması halinde bankaya ibraz için 1 ay süremiz vardır.
- Çekin ödemesinin düzenleme yerinden başka bir ülkede olması halinin iki süresi var. Buna göre:
- Ülkeler aynı kıtada ise bankaya ibraz için süre 1 ay,
- Ülkeler farklı kıtada ise bankaya ibraz için süremiz 3 aydır.
Çekin İbraz Süreleri Nasıl Hesaplanır?
Çek ibraz süreleri kadar bu süreleri hesaplamak da önemli. Türk Ticaret Kanunu m. 796/3’e göre, ibraz süreleri çekin düzenlenme tarihinden sonra başlar.
Buna göre çekin ibraz sürelerinin hesaplamasını yaparken şu hususlara dikkat etmek gerekir:
- Süreleri, çekin düzenleme tarihinden sonra hesaplamak gerekir. Örneğin 10.05.2025 düzenleme tarihli bir çekin ibraz süresini hesaplamak için 11.05.2025 tarihinden başlamak gerekir.
- İbraz süresinin son günü resmi tatile denk gelmişse ibraz süresinin son günü ilk iş günüdür.
İbraz Süreleri Hangi Durumlarda Uzar?
Çekin ibraz süreleri bazı durumlarda uzaması mümkün. Bu durumlar Türk Ticaret Kanunu’nun 811. maddesinde açıklanmıştır ve sürelerin uzaması için iki sebep var:
- Bir Devlet Mevzuatı Sebebiyle
- Herhangi Bir Mücbir Sebeple
Burada önemli olan mücbir sebep nedeniyle çekin ibraz sürelerinin uzaması hali. Bundan dolayı bu konuyu ele alacağım.
Mücbir sebep, önceden fark etmek ve önlemek imkansız, olağanüstü hallerdir. TTK madde 811’e göre mücbir sebebin çekin ibraz sürelerine etkisi şöyledir:
- Hamil, mücbir sebebi kendi cirantasına ihbar eder.
- Hamilin bu ihbarı çeke yazması gerekir.
- Mücbir sebebin ortadan kalkması sonrasında hamilin hemen çeki ibraz etmesi gerekir.
- Bazen mücbir sebep kısa sürmez. Eğer 15 günden fazla sürmüşse hamil çeki düzenleyene ve diğer borçlulara başvurur. Hamil başvuruyu yapmadan önce çeki ibraz etmek veya protesto çekmek zorunda değil.
Ayrıca her durum mücbir sebep olmaz. TTK’ya göre hamille veya çeki ibraz etmekle görevli kimseyle ilgili olan olgular mücbir sebep değildir.
Süresi Geçtikten Sonra Çeki İbraz Edebilir Miyim?
Çekin ibraz süreleri 10 gün, 1 ay ve 3 ay olarak karşımıza çıkar. Çeki tahsil etmek için bu süreler içinde bankaya ibraz etmek gerekir. Ancak bazen alacaklının bu süreleri kaçırma ihtimali var. Hak sahibi ibraz sürelerini kaçırmışsa şu sonuçlar doğar:
- Çek, kambiyo senedi vasfını kaybeder. Bundan dolayı kambiyo senetlerine özgü icra takibi yoluna gitmek mümkün değil.
- Çek artık delil başlangıcı niteliğindedir. Bu sayede alacaklı çeke bağlanan alacağın varlığını ispat eder.
- Alacaklı, kendisinden önceki alacaklılara ve düzenleyene çek bedeli, diğer bedel ve masrafların tahsili için başvuramaz.
- Düzenleyenin çekten cayma hakkı vardır. Eğer düzenleyen çekten caymışsa banka çeki ödemez.
- Düzenleyen çekten caymamışsa banka süresinden sonra ibraz olan çekin bedelini ödeme konusunda serbesttir. Eğer banka ödeme yapmışsa düzenleyen buna itiraz edemez.
Çekten Cayma
Çekten cayma, düzenleyenin muhatap bankaya karşı yaptığı bir işlem. Bu işlemle düzenleyen, bankaya kendisinin hazırladığı çeki ödememesini ister.
Çekten cayma her zaman mümkün değil. Düzenleyenin bu işlemi yapabilmesi için belirli şartlar var. Bu şartlar:
- Çekin ibraz süresinin geçmiş olması
- Çekin süresi için ibraz edilmemesi
Bu şartların varlığı halinde düzenleyenin çekten cayma hakkı var. Düzenleyen çekten caymışsa muhatap, alacaklının çeki ibraz etmesi halinde çeki ödemez. Çünkü muhatap banka düzenleyenin bu beyanı ile bağlıdır.
Ancak banka, cayma beyanına uymaz ve çeki tahsil etmişse bedeli düzenleyenin hesabına borç olarak kaydedemez.
Bu konuda önemli olan bir diğer husus ise düzenleyenin cayma beyanının, çek bedelinin tahsili sonrasında yapması. Bu durumda cayma beyanının anlamı yoktur.
Bunun için çekin ibraz sürelerinde ve süreler kaçmışsa yapılacak işlemlerde dikkatli olmak gerekir. Aksi takdirde çeke bağlanan alacağın tahsili zor hale gelir.