Kıdem tazminatı, çoğunlukla iş sözleşmesinin sona ermesiyle alınan bir tazminattır. Ne var ki ülkemiz sosyal güvenlik hukuku, buna bazı istisnalar getirmiştir. Bu istisnalardan en önemlisi, emeklilik için yaş sınırına takılanlar için önem arz eder. Emeklilik için yaş sınırına takılan kişiler, belli şartları karşıladıkları taktirde emekli olmadan kıdem tazminatı alacaktırlar. Bu duruma öğretide yaş dışında emekliliğe bağlı kıdem tazminatı denmektedir. Bunun için kişinin iş sözleşmesini feshetmesi gerekir. Kişinin iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı alabileceği diğer durumları şu yazımızda incelemenizi öneririz.
Özellikle genç yaşta çalışmaya başlamış işçiler, yaş dışında emeklilik koşullarını doldurarak kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bu durum, kişinin sigorta başlangıcının hangi tarihte olduğuna göre değişmektedir. Sigorta başlangıç tarihinizden emin değilseniz e-devlet portalının ilgili sitesinden öğrenmenizi öneririz.
Yaş Dışında Emekliliğe Bağlı Kıdem Tazminatı İçin Hangi Şartları Sağlamak Gerekir?
Öncellikle değinmemiz gerekir ki normal durumlarda fesihle kıdem tazminatı almak bazı şartlara bağlıdır. Aynı işyerinde bir yıl çalışmış olmak da bu şartlardandır. Bu şart, yaş dışında emekliliğe bağlı kıdem tazminatı hakkınızın doğması için de gereklidir. Yani yaş dışında emekliliğe bağlı kıdem tazminatına hak kazanmak isteyen kişi, kıdem tazminatı talep edeceği işyerinde en az bir yıldır çalışıyor olmalıdır.
Bu şartı sağlayan kişi, yaş dışında emeklilik şartlarını da sağlıyorsa işvereninden kıdem tazminatı talep edebilecektir. Bu kıdem tazminatını alması, iş sözleşmesini feshetmesini gerektirir. Bu yüzden işçinin, kıdem tazminatını alıp çalışmakta olduğu işine devam etmesi mümkün değildir. Ne var ki uygulamada bazen işverenler, tazminatı ödedikten sonra yeni bir iş sözleşmesi yapılmasını kabul etmektedir. Böylece işçi, kıdem tazminatı alıp işine devam edecektir. Ne var ki bu durum, işverenin inisiyatifindedir. İşveren isterse işçinin kıdem tazminatını ödedikten sonra yeni bir iş akdi yapmayacaktır.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi yaş dışında emeklilik şartları, kişinin sigorta başlangıcına göre değişmektedir. Aşağıda, hangi tarihler arasında hangi şartları sağlamanız gerektiğini açıklıyoruz.
08.09.1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu tarihten önce ilk sigorta başlangıcı olan işçi, 15 yıllık sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü tamamlamış olmalıdır. Bu şartları sağlayan işçi, emekli olmaya yaş sebebiyle hak kazanamamış olsa da kıdem tazminatı talep ederek iş sözleşmesini sonlandırabilir.
08.09.1999- 30.04.2008 Tarihleri Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu iki tarih arasında sigortalı olan işçi, iki farklı seçeneğe göre kıdem tazminatı talebine hak kazanacaktır:
- Bu seçeneklerden ilki, 7000 prim gününü tamamlamış olmaktır. 7000 prim gününü tamamlayan işçi, yaş veya sigortalılık süresine bakılmadan yaş dışında emekliliğe bağlı kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
- Diğer seçenek ise kişinin 25 yıl sigortalılık süresi geçirmiş olması ve 4500 prim gününü tamamlamasıdır. Bu sigortalılık süresi ile prim gününü tamamlayan kişi de yaş dışında emekliliğe bağlı kıdem tazminatı talep ederek iş sözleşmesini feshedebilir.
01.05.2008 – 31.12.2008 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 4600 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2009 – 31.12.2009 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 4700 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2010 – 31.12.2010 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 4800 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2011 – 31.12.2011 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 4900 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2012 – 31.12.2012 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 5000 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2013 – 31.12.2013 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 5100 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2014 – 31.12.2014 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 5200 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2015 – 31.12.2015 Arasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 5300 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
01.01.2016 Sonrasında Sigortalı Olanların Sağlaması Gereken Şartlar
Bu dönemde sigortalı olanlar, 5400 gün prim şartını sağlayarak kıdem tazminatı talep hakkını kazanırlar.
İlk Sigortalılık ve Prim Günün Şartlarında Dikkate Değer Hususlar
SGK’nın tanımına göre sigortalılık süresi, “sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte (emeklilik talebinde) bulunduğu tarih”tir. Bu sigortalılık süresinin tamamının son işveren altında veya son işyerinde geçmiş olması gerekmez. Son işyerinde 1 yıllık çalışma, diğer şartları taşıyanların kıdem tazminatı talepleri için yeterlidir.
Bunun yanında yukarıda belirttiğimiz prim günlerinin de tek işveren altında tamamlanması gerekmez. Yani prim gün sayısının bir kısmını bir işverenle, kalanını başka işverenlerle tamamlayan işçi de prim günü sayısı şartını sağlamış olur. Ayrıca bu prim günlerinin tamamını kıdem tazminatı talep edilecek işyerinde geçirmiş olmaya da gerek yoktur.
İşçinin SGK’dan Kıdem Tazminatına Esas Yazı Başvurusu
Yukarıdaki şartları sağlayan işçi, kıdem tazminatı talebiyle işverenine başvurarak iş sözleşmesini feshedebilir. Ne var ki bunun için kişi, yaş dışında emeklilik şartlarını karşıladığını kanıtlamalıdır. Bu noktada işçi, bir dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurmalıdır. Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun‘un örnek olarak hazırladığı şu dilekçe ile başvuru mümkündür:
Başvuru üzerine Kurum, gerekli incelemeleri yapacaktır. İncelemeleri sonucunda kişinin sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağladığını görürse ilgili belgeyi işçiye teslim eder. İşçi, bu belgeyle işverenine başvurarak kıdem tazminatı talebinde bulunacaktır.
Yaş Dışında Emekliliğe Bağlı Kıdem Tazminatı Talebiyle Sözleşmesini Fesheden İşçinin İşten Çıkarılma Kodu
Bu durumda işçinin işten çıktığı SGK’ya bildirilecektir. Bu bildirim, kod 14-emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması koduyla yapılmalıdır. Bazı durumlarda işverenlerin bu kodla çıkış yaptırmaması mümkündür. Zira bazen işverenler, kıdem tazminatı yükümünden kurtulmak adına yanlış kodlarla işten çıkarma gerçekleştirmektedir. İşten çıkarılan veya işten ayrılan işçi, hangi kodla işten çıkarıldığını kontrol etmelidir. Böylece kişi, kıdem tazminatı hakkını kaybetme ihtimalinin önüne geçecektir.
Yaş dışında emekliliğe bağlı kıdem tazminatı talebiyle sözleşme feshinde de kod 14 dışında bir kod bildirilmemesi gerekir. Farklı bir kod bildirimi durumunda işçinin kıdem tazminatı hakkı tehlikeye girecektir. Bu durumda işçi, dava yoluyla kıdem tazminatı talebinde bulunmalıdır.