e-Nabız dijital sağlık sistemi, hastane kayıtlarında yer alan tıbbi verileri kişiye sunar. Ancak bazen gerçekte olmayan ya da sehven girilen bir tanı uzun süre silinmeden kalabilir. Bu durum askeri/polislik sağlık muayenelerinde ciddi sorun yaratır. Örneğin, 10 yıl önce bir kez psikiyatriste gitmiş genç, halen “anksiyete bozukluğu” kaydı yüzünden askeri öğrenci adayı olamaz raporu alacaktır. Oysa Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin hastalık listesine göre bu durum belki elenmeyi gerektirmiyor. Böyle haksız elenmelerde önce muayene raporuna itiraz etmek önemli. Bu itirazın reddi halinde ise idare mahkemesine dava açmak gerekiyor. Öte yandan, bazı hallerde tanının gerçekte elemeyi gerektirmesine karşın, tanı kaldırma yoluyla sorunu çözmek de mümkün. İşte bu yazıda önce iki senaryoyu, sonra her durumda izlenmesi gereken idari ve hukuki adımları detaylıca inceleyeceğiz.
Haksız Elenme Halinde İtiraz Adımları
Askere veya polise girişte sağlık kurulunca “elverişli” raporu verilmesi gerekirken yanlış tanı sebebiyle elenmişseniz derhal itiraz hakkınızı kullanın. Öncelikle raporun tebliğinden itibaren 3 gün içinde ilgili yazılı itirazda bulunun. Sağlık Müdürlüğü sizi, kendi belirleyeceği yetkili başka bir hastaneye sevk eder. Yenilenen muayene sonucu önceki raporla aynı ise rapor kesinleşir. Farklı bir sonuç çıkarsa üçüncü aşamada hakem hastane devreye girer. Hakem hastane raporu kesin ve bağlayıcıdır.
Bu süreçten sonra olumsuz sonuç devam ederse, idare mahkemesine iptal davası açmak mümkün hale gelecektir. İşleme ilişkin resmi tebligat tarihinden itibaren 60 günlük dava açma süresi vardır (İdari Yargılama Usulü Kanunu). Avukatınız, davada mutlaka yürütmeyi durdurma talep etmenizi önerecektir. Mahkeme yürütmeyi durdurursa işlemler, iptal davasına konu işlem iptal edilene kadar hiç böyle bir karar yokmuş gibi devam eder. Böylece mesleğe alım veya göreve devam süreciniz kesintiye uğramaz.
- 1. Adım: Sağlık raporunu alın ve 3 gün içinde resmi itiraz dilekçesi verin.
- 2. Adım: İl Sağlık, sizi farklı bir hastaneye sevk eder. Yeni kurul raporu çıkarsa sonucu takip edin.
- 3. Adım: İtiraz sonucuyla ilk rapor çelişirse hakem hastane devreye girer. Çıkan karar kesindir.
- 4. Adım: Hâlen olumsuz ise, dava süresi içinde idare mahkemesine iptal davası açın. Davada “yürütmeyi durdurma” isteyin.
Bu şekilde haksız elenme durumunda önce kurum içi itiraz ve hakem hastane süreçlerini tamamlamış, eğer sonuç düzelmemişse hukuki yollara başvurmuş olursunuz.
Hastalık Yönetmeliği ve Rapor Türleri
Kolluk ve askeri personel sağlık taramalarını Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği vb. düzenler. Bu yönetmelikte hastalıklar “dilim” sistemine göre listelenmiştir. Bazı rahatsızlıklar “A dilimi” (elverişli), bazılarında ise “B/D dilimi” (elverişli değil) kararı verilir. Psikiyatride ciddi ruhsal bozukluklar genellikle B/D kategoride yer alır. Ancak her durum bu kapsama girmez. Örneğin bir kez stres yaşayıp tedavi gören kişinin mevcut durumda hiçbir şikâyeti yoksa, askeri öğrenci adayı olur raporu çıkması gerekir. İlgili personel sözleşmesi veya yönetmeliklerde, “askeri öğrenci adayı olur” raporu gereken şartlar listesindeki durumlarda ona uygun karar verilmesi gerekir. Yanlış tanıyla doğrudan “olamaz” raporu verildiğinde, bu işlem hukuka aykırıdır. Bu durumda ilk etapta tanıyı iptal ettirmekten önce rapora itiraz edilmelidir. Bu durum, özellikle psikiyatrik tanılarda karşımıza çıkan durumlardan en yaygınıdır.
Hatalı Tanı Kaldırma İçin İdari Başvuru
Gerçekten hatalı bir tanı e-Nabız’da kayıtlıysa önce idari yola başvurun. Kişisel Sağlık Verileri Hakkında Yönetmelik’in 13. maddesi uyarınca kişiye ait yanlış sağlık verisinin silinmesi için öncelikle tanıyı giren sağlık kuruluşunun bağlı olduğu İl Sağlık Müdürlüğü’ne başvurmanız gerekir. Yönerge şöyle der: “İlgili kişi, kendisi hakkında sehven oluşturulan sağlık verilerinin düzeltilmesi hususunda sağlık verisinin oluşturulduğu sağlık hizmeti sunucusunun bağlı bulunduğu İl Sağlık Müdürlüğüne başvurur… İl sağlık müdürlüğü, araştırma neticesinde sehven oluşturulan sağlık verisinin düzeltilmesini ister.”
İl Sağlık Müdürlüğüne dilekçe vermek gerecektir. Durumu açıklayan dilekçenize, ilgili hastane kayıtlarından nüsha rapor veya reçeteyi ekleyin. İSÜGGS’nin (İl Sağlık Müdürlüğü Sağlık Bilgi Sistemleri) tanı silinmesi metotolojisine göre, başvuruyu kabul eden il sağlık müdürlüğü konuyla ilgili bir komisyon veya doktor atar. Bu kurul, tanının gerçekte kişide o tarihte bulunup bulunmadığını araştırır. Doktorlar hastayı muayene edip rapor düzenler; tanı hatalı kararı alırsa hastane adına İl Sağlık’a yazı yazarlar.
Eğer İl Sağlık’tan ret cevabı gelirse, adı geçen tanıya ilişkin silinme talebiniz reddedilmiş demektir. Bu durumda idare mahkemesi yoluna başvurmanız gerekir.
- 1. Adım: İl Sağlık Müdürlüğü’ne dilekçe verin. Başvurunuzda, hatalı olduğunu düşündüğünüz tanıyı ve tarihini belirtin. Cevap için nöroloji vs değil doğrudan Psikiyatri uzmanlarına yönlendirileceksiniz.
- 2. Adım: İl Sağlık tarafından görevlendirilen kurul sizi muayene eder. Sağlık heyetinin düzenleyeceği raporu bekleyin. Bu rapor hatalı kaydın kişiye ait olup olmadığını kesinleştirir.
- 3. Adım: Heyet “tanı yoktur” derse, İl Sağlık Müdürlüğü genel müdürlüğe resmi onay yazısı hazırlar. E-Nabız’dan tanı silinmesi bu aşamada gerçekleşir.
Bu idari işlem tam hız işlemelidir. Sağlık Bakanlığı uygulaması gereği İl Sağlık uygun bulursa e-Nabız kaydına kayıtlı tanıyı sildirir. Ancak SGK verisiyle bağlantılı bir tanıysa ayrıca SGK’dan da silinmesi gerekir.
İdare Mahkemesi Dava Süreci
İl Sağlık reddederse veya tanı silinmezse yasal haklarınıza başvurun. Kişinin müracaatı sonuçsuz kalırsa İdare Mahkemesi’nde dava açması gerekir. Burada amaç, hem e-Nabız kaydındaki tanının silinmesini sağlatmak hem de önceden kaybedilen sürede oluşan zararın giderilmesini talep etmektir.
Dava dilekçesinde yürütmeyi durdurma talebine yer vermek önemlidir. Mahkeme yürütmeyi durdurma kararı verirse, karar kesinleşene kadar eski rapor yürürlükten kalkar. Böylece mevcut durumda silme işlemi yapılmış gibi işlem görür.
Yargılama sırasında özellikle benzer davalar işleme konulmuşsa emsal kararları mahkemeye sunmak gerekir. Örneğin, bir idare mahkemesi kararı psikiyatri tanısının kaldırılmasını sağlamıştır. Mahkeme bunu, tanıyı koyan hekimin heyet incelemesinde bulunmasının objektifliği etkilediğini gerekçe göstermiştir. Gerçekten, ”hatalı olduğu iddia edilen tanıyı koyan hekimin değerlendirme heyetinde bulunması, değerlendirmedeki objektifliği etkileyeceği açıktır” gibi hükümler bu tür davalarda dikkat çeker. Bu nedenle mahkeme, doktorun heyetten çıkmasına ve tanının yeniden değerlendirmesine karar verecektir.
Dava olumlu sonuçlanırsa mahkeme, İl Sağlık’ın ret işlemini iptal eder ve tanının silinmesine karar verir.
Kayıp Süre ve Tazminat Talebi (Tam Yargı Davası)
Uzun dava süreçlerinde maalesef büyük zaman kayıpları oluşmaktadır. Birçok aday, dava açarken göreve başlamadan vakit kaybettiği için mağdur olmaktadır. Bu durumda tam yargı davası ile uğradığınız zararı talep etmeniz mümkündür. Tam yargı, idarenin hukuka aykırı işlemleri yüzünden ortaya çıkan maddi/manevi zararı telafi için konmuş davadır.
Somut olarak, eğer tanınız yüzünden iş başlatılamadıysanız, işe başlayacağınız tarihlerde alacağınız maaş farkını tazmin talebinde bulunabilirsiniz. Mahkemece sağlık raporu iptal edilirse, bu zararın idareden istenebileceği kabul edilir. Sözgelimi rütbe bekleme veya eğitim kaybı maddi bir hak ise, ve yol kontrol listesi üzerinden görülürse, hak arama yolu bellidir. Yargı kararıyla tanınız silindiyse, bu yolla geride kalan süreler için maaş veya benzeri kaybınızı alabilirsiniz.
Kıdem tazminatı üzerine şu yazımızı da okumanızı öneririz.
Sonuç
e-Nabız’ta eski bir tanı, yanlış olduğu hâlde silinmezse asker/komiser adayı için hayatı boyunca engel olur. Bu tür durumlarda pasif kalmayın: Önce idari yolları, sonra yasal süreci işletin. Hatalı kaydı önce İl Sağlık Müdürlüğü’ne bildirip düzeltilmesini isteyin. Eğer ret alırsanız, idare mahkemesinde dava açın ve mutlaka yürütmeyi durdurma kararı talep edin. Mahkeme tanıyı kaldırırsa, madde yönünden zaten elenmeniz gerekmiyorduysa tekrar sürece alınır, elbette o süreye ilişkin zararınız da tam yargı yoluyla tazmin edilir. Hedefe en kısa yoldan ulaşmak için adımları takip edin, uzman hukuk desteği alın.