Kıdem Tazminatı Hakkı Doğuracak Fesih Sebepleri Nelerdir?

Kıdem tazminatı hakkı, işçinin bir işveren için çalıştığı yılların karşılığında İş Kanunu kapsamında bir hakkıdır. Bu kapsamda işçinin bazı şartları karşılaması gerekir. Bu şartları karşılayan işçiler, belli fesih sebepleriyle iş ilişkileri sonlandığında kıdem tazminatına hak kazanırlar.

Kıdem tazminatı alarak işten ayrılmak isteyen işçinin dikkatli olması gerekir. Bu dikkat, iş sözleşmesinin nasıl feshedileceğiyle alakalıdır. Geçerli fesih sebepleri dışında sebeplere dayanarak iş sözleşmesini fesheden işçinin kıdem tazminatı hakkı yoktur. Bu yüzden işçiler, hangi fesih sebeplerinin kıdem tazminatı hakkı doğuracağına dikkat etmelidirler.

Bunun yanında dikkat etmek gereken bir diğer husus ise iş sözleşmesinin türüdür. Zira belirli süreli iş sözleşmelerinde de işçinin kıdem tazminatı hakkı sınırlıdır. Böyle bir durumda işçi, ancak haklı sebeplere dayanarak iş sözleşmesini fesheder veya haksız feshe muhatap olursa kıdem tazminatı hakkını haizdir. Belirli iş sözleşmesinin akdin lafzına uygun şekilde süre sonunda bitişi, işçiye kıdem tazminatı hakkı vermez. Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışmış işçinin de kıdem tazminatı hakkı sınırlı da olsa vardır.

Ayrıca bu sürenin sonunda işten ayrılmış veya ayrılmak isteyen işçinin de kıdem tazminatı hakkı olabilir. Bu hak, belirli süreli iş sözleşmesinin şartlarının eksikliğinden kaynaklıdır. Belirli süreli iş sözleşmeleri, ancak kanunda bulunan şartlara uygun olduklarında böyle hüküm doğururlar. Bunun dışındaki durumlarda belirli süreli iş sözleşmesi, baştan itibaren belirsiz süreli gibi hüküm doğuracaktır.

Bu hüküm, İş Kanunu tarafından işçiye iş güvencesi sağlamayı amaçlar. Zira belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçi, iş güvencesine sahip olamayacaktır. Bu yüzden işverenler, iş güvencesinin sonuçlarından kaçmak için belirli süreli iş sözleşmeleri yapabilirler. Bu sonuçların başında kıdem tazminatı gelir. İşveren, belirli süreli işçiye ödemeyeceği bu tazminatı belirsiz süreli işçisine ödemek zorundadır. Kanun koyucu, belirli süreli iş sözleşmesi yapma yetisini şartlara bağlayarak bu yolu kapatmıştır.

Kıdem Tazminatı Hakkını Doğuracak Fesih Sebepleri

İşçinin Emekliliği Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi, emeklilik sebebiyle işinden ayrılırsa kıdem tazminatına da hak kazanır. İşveren, işçinin emekli olmasına engel olamaz. Hukukumuzda kölelik yasaktır ve bu yasak, anayasal güvence altındadır. Bu hükmü inceleyen birçok akademik araştırmada da emeklilik önemli yer tutar.

Parça Başı Çalışmada İşçiye Az İş Verilmesi Halinde Kıdem Tazminatı

Parça başı iş yapan kişi, kendisine ne kadar iş verilirse o kadar kazanır. Bu durumda işçi, işverenin kendisine verdiği iş miktarına bağlıdır. İşveren, işçiye gereğinden daha az iş verecek olursa işçinin haklı fesih hakkı doğar. Bu şekilde sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatına da hak kazanır.

Parça başı iş sözleşmeleriyle alakalı şu akademik çalışmayı da incelemek isteyebilirsiniz.

Kadın İşçinin Evliliği Halinde Kıdem Tazminatı

Hukukumuzda kadın işçiye özel olmak üzere evlilik, haklı fesih sebebi olarak yer bulmaktadır. Evlenen kadın, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde iş sözleşmesini sona erdirebilir. Sözleşmesini bu şekilde sona erdiren kadın, kıdem tazminatı hakkını da kaybetmeyecektir.

Öyle ki Yargıtay, evlendikten sonra işe gitmeyen kadının dahi kıdem tazminatı hakkı olduğunu belirtir. Buna göre kadının, işyerine gidip sözleşmeyi feshettiğini bildirmesine dahi gerek yoktur.

Sağlık Sebebiyle Fesih Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

Bazı durumlarda sözleşmesinin konusu işe devam etmek, işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olabilir. Sağlık nedeniyle kıdem tazminatı talebi için tehlikenin işin niteliğinden doğan bir sebeple ortaya çıkması gerekir. Böyle bir durumda işçi, iş akdini feshedecektir. Bu sebebe dayanarak iş sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatı talebinde bulunabilir.

Askere Giderken Kıdem Tazminatı Hakkı

Askere gidecek kişi, askere gitmek için işten ayrılabilir. Eğer bu ayrılış gününe kadar kıdem tazminatının diğer şartlarını karşılamışsa, tazminat talebinde bulunabilir. Ne var ki burada kastımızın zorunlu askerlik hizmeti olduğunu da belirtmeliyiz. Kişi, askerlik mesleği icra etmek için işinden ayrılacaksa bu hüküm uygulanmaz.

Bunun yanında kanun koyucu, askere gidecek işçinin masrafları olacağını da düşünmüştür. Bu yüzden askere gitmek sebebiyle işten ayrılan işçiye tüm alacaklarının ödenmesini de hükme bağlamıştır.

İşçinin Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı

İşçinin ölümü halinde işveren, işçinin mirasçılarına kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür. Bu tazminat için işçinin iş kazasında ölmüş olması gerekmez.

İşverenin İşçi Aleyhine Suç İşlemesi Halinde Kıdem Tazminatı

İşveren, işçisine hakaret, tehdit, taciz gibi suçlar işler işçinin sözleşmeyi haklı fesihle sonlandırma hakkı vardır. Bu suçların kişinin ailesine karşı işlenmesi de haklı fesih sebebidir. Ayrıca diğer işçiler bu kişiye karşı suçları işliyor ve işveren sessiz kalıyorsa da durum aynıdır.

Örneğin, işverenin işçisine hakareti veya aile üyelerinden birine küfretmesi bu sebebe dayanarak feshi gerektirir. Farklı bir durumda işverenin, işçinin kız kardeşini tacizi de aynı sonucu doğuracaktır. Ayrıca işyerindeki başka bir işçi benzer bir fiil işliyor da işveren sessiz kalıyorsa durum aynıdır.

Bu durumlarda işçi haklı şekilde iş sözleşmesini feshedecek ve kıdem tazminatı talep edebilecektir.

Alacakların Ödenmemesi Nedeniyle Fesih Halinde Kıdem Tazminatı

Alacakların ödenmemesi, birçok işçi için dayanma gücünü zorlayacak bir durumdur. Böyle bir durumda işçi, muhtemelen tek gelir kaynağı olan işinden gelir elde edememektedir. Alacakları ödenmeyen işçinin, bu duruma uzun süre katlanmasını bekleyemeyiz.

Ayrıca alacakları sürekli olarak geç ödenen işçi de bu sebebe dayanarak iş sözleşmesini feshedebilir. Bu fesih üzerine de işveren, işçiye kıdem tazminatı ödemek zorundadır.

Alacakların ödenmemesi nedeni, işçinin yalnız çıplak maaşını kapsamaz. Bunun yanında fazla mesai, yol, yemek ücretlerinin ödenmediği durumlar da işçinin haklı feshini doğuracaktır. Bu alacakları ödenmediği için sözleşmesini fesheden işçi de kıdem tazminatına hak kazanır.

İş Koşullarında Esaslı Değişiklik Nedeniyle Haklı Fesih

İşveren, işçinin çalıştığı iş koşullarını esaslı şekilde değiştirirse işçi, kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilir. Bu durumda işçinin, bir değişiklik yapıldığını ve bu değişikliğini esaslı bir değişiklik olduğunu ispatı gerekir.

Şu durumlar iş koşullarında esaslı değişikliğe örnek olabilir:

• İşçinin iş saatlerinde büyük değişiklikler
• Sabah çalışan işçinin artık gece çalışacağının bildirilmesi
• Yönetici pozisyonundaki işçinin vasıfsız işçi pozisyonuna geçişi
• İşyerinin uzak bir yere taşınması
• Ne var ki iş koşullarında esaslı değişiklik, yukarıda sayılanlarla sınırlı değildir. Bu yüzden, her dava özelinde hakim tarafından takdir edilir. Hakimin takdir yetkisinin bulunduğu bu konuda dava açacak işçinin, tecrübeli bir iş avukatıyla çalışması elzemdir. Tecrübeli bir iş hukuku avukatı, hakimin takdir yetkisinin doğru kullanımını sağlayabilecektir.

Bunun yanında Yargıtay içtihadına göre hakim, bu konuda kararını bilirkişi raporuna dayanarak vermelidir.

Sendika Yöneticiliği Halinde Kıdem Tazminatı

Sendika yöneticisi olan işçinin iki hakkı gündeme gelir. Öncelikle bu işçi, iş akdini dondurabilir. Ayrıca bu işçi, iş sözleşmesini feshedip kıdem tazminatı da alabilir.

İşçi, Hangi Hallerde Kıdem Tazminatı Alamaz?

İşçi, yukarıda sayılan durumlarda kıdem tazminatı alabilecektir. Ne var ki bazı durumlarda kanun, işvereni korumuştur. Bu durumlarda işveren, işten ayrılan işçisine kıdem tazminatı ödemek zorunda değildir. Bu konuyu işlediğimiz yazımızı da okumanızı öneririz.

Sağlıcakla kalın.